Restless legs

Inleiding 

Het rusteloze benen syndroom (Restless Legs Syndroom of nog RLS) is een bewegingsstoornis die een ongemakkelijk gevoel in de benen met zich meebrengt. Wat weinig mensen weten, is dat een andere naam voor deze aandoening "de ziekte van Willis-Ekbom" is. Nochtans wordt deze naam regelmatig gebruikt door medici. 

Ongeveer 7% van de bevolking boven de 50 jaar zou aan een of andere vorm van RLS lijden, waarbij 25% van deze personen zodanig dat de ziekte het dagelijks leven dermate beïnvloedt dat gewoon leven moeilijk wordt. 

Het ongemakkelijk gevoel dat RLS met zich meebrengt komt vooral voor in periodes van rust, waarbij vlak voor het slapengaan en ’s nachts vaak de ergste momenten zijn. Maar… de symptomen kunnen ook optreden tijdens periodes van lichamelijke inactiviteit tijdens de dag, bv tijdens het kijken naar tv, het bijwonen van een lange vergadering, tijdens vliegreizen …  

Symptomen van restless legs 

Het RLS veroorzaakt een breed scala aan ongemakkelijke beensensaties, die kunnen worden beschreven als volgt: tintelingen, stekelig, wormachtig, saai, kruipen, trekken en soms pijn. Hoewel de spieren van de onderbenen het vaakst worden aangetast, kan het RLS af en toe ook symptomen in de armen veroorzaken. Het ongemak van het RLS gaat bijna altijd gepaard met een onweerstaanbare behoefte om de benen te bewegen. Beenbewegingen, zoals lopen, strekken en diepe kniebuigingen, lijken tijdelijk verlichting te brengen. Een beenmassage of een warm bad kan ook helpen. 

Naast ongemak in de benen kan het RLS ook periodieke schokkende beenbewegingen tijdens de slaap veroorzaken. Deze onwillekeurige beenbewegingen storen vaak zowel de betrokkene als de bedpartner van de betrokkene. Omdat de symptomen van het RLS meestal erger zijn voor het slapengaan, kunnen mensen met het RLS het moeilijk vinden om in slaap te vallen en in slaap te blijven. Dit kan slapeloosheid en ernstige slaperigheid overdag veroorzaken, die het werk-, school- en sociale leven aanzienlijk kan verstoren. 

Wat is de oorzaak van restless legs? 

De exacte oorzaak van het RLS blijft onbekend. Er zijn echter meer en meer aanwijzingen dat de aandoening verband houdt met de neurotransmitter dopamine. Dopamine is een stofje dat in de hersenen afgezet wordt en een onevenwicht in deze afscheiding kan leiden tot diverse aandoeningen. Aangezien het RLS generaties lang familieleden kan treffen, vermoeden wetenschappers dat er een genetisch (erfelijk) risico op het probleem bestaat. Bovendien vinden genetische studies een verband tussen bepaalde genen en het RLS. Toch is een duidelijke causale (oorzakelijke) genetische oorzaak niet bevestigd. 

Bij sommige mensen met het RLS kan bloedarmoede als gevolg van ijzertekort een bijdragende factor zijn, terwijl bij anderen het RLS in verband wordt gebracht met zwangerschap, diabetes, multiple sclerose, reumatoïde artritis, nierfalen, spataderen of perifere neuropathie (zenuwbeschadiging) in handen en voeten. Een hoge inname van cafeïne (koffie, thee, coladranken, chocolade) en sommige vitaminetekorten kunnen ook verband houden met het RLS. 

Hoewel het RLS vaker voorkomt en ernstiger is bij mensen ouder dan 50 jaar, kan het voorkomen bij mannen en vrouwen van elke leeftijdsgroep, zelfs bij jonge mensen bij wie de verkeerde diagnose van ADHD wordt gesteld. 

De diagnose van restless legs 

Je arts zal het RLS diagnosticeren op basis van je symptomen, medische geschiedenis, familiegeschiedenis en lichamelijk onderzoek. Je arts zal ook een neurologisch onderzoek doen om te zoeken naar zenuwbeschadiging. Hij of zij kan routinematige bloedonderzoeken laten uitvoeren om te controleren op bloedarmoede, ijzer- of vitaminetekort, diabetes en nierproblemen. Als de ijzervoorraden in het lichaam laag zijn, kunnen ijzersupplementen de symptomen van het RLS verlichten. 

Veel mensen met het RLS hebben ook onwillekeurige, periodieke, schokkende beenbewegingen tijdens de slaap. De bewegingen vinden 1 tot 10 keer per minuut plaats. Een slaaponderzoek kan bepalen hoeveel dit gebeurt en hoe het je slaap beïnvloedt. In sommige gevallen kan een nachtelijk slaaponderzoek in een slaapkliniek nodig zijn. 

Spijtig genoeg wordt de diagnose van RLS vaak nog over het hoofd gezien omdat het veel te weinig bekend is, zowel bij de brede bevolking maar onfortuinlijk genoeg ook in het medisch korps. Dit zorgt ervoor dat sommige personen veel te laat de diagnose krijgen of gedurende jaren verkeerdelijk in de veronderstelling waren dat ze aan een andere aandoening leden of dat er geen diagnose te kleven was op hun klachten. Sensibilisering is dan ook broodnodig. Gelukkig worden er de laatste jaren reuzestappen gezet in de juiste richting. 

Behandeling van restless legs 

De behandeling van het RLS hangt af van de ernst van de symptomen. Als je symptomen mild zijn, kan simpelweg oefenen, strekken of masseren van je benen, of het nemen van een warm bad al verlichting brengen. Veranderingen in levensstijl kunnen ook helpen, vooral door een uitgebalanceerd dieet te volgen en het consumeren van cafeïne, alcohol en sigaretten te vermijden. IJzerbehandeling kan nuttig zijn, zelfs als er geen ijzertekort is (hoewel, omdat te veel ijzer schadelijk kan zijn, controle van het ijzergehalte in het bloed belangrijk is). 

Zoals reeds gezegd ontstaan RLS-klachten vooral in ruststand. Kom je in beweging, dan komt er endorfine vrij en voer je de dopamine op (je dopaminespiegel is dan hoger). Zowel endorfine als dopamine zijn neurotransmitters die vermoedelijk een invloed uitoefenen op RLS. Bewegen is dan ook een sleutel bij het voorkomen van RLS-symptomen. 

Veel experts bevelen ook mentaal uitdagende activiteiten aan, zoals kruiswoordpuzzels of videogames, om de symptomen te verminderen (misschien door afleiding). 

Een aantal medicijnen, afzonderlijk of in combinatie genomen, zijn efficiënt om RLS te behandelen. Vaak wordt in eerste instantie geprobeerd om het effect van ijzersupplementen na te gaan. Een groep van medicijnen zorgt ervoor dat de dopamine in de hersenen verhoogd wordt, daarnaast zijn er medicijnen die een invloed uitoefenen op de calciumkanalen, soms schrijft men spierverslappers en slaapmedicatie voor en ook opioïden kunnen voorgeschreven worden. Vanzelfsprekend is dit geen natte vingerwerk en kan men enkel op maat afhankelijk van persoon tot persoon de juiste medicijnen voorschrijven. Het is dan ook belangrijk om je arts zo veel mogelijk te informeren over de impact die RLS heeft op je leven en welbevinden. 

Tips voor om te gaan met restless legs 

RLS wordt vaak onderschat en kan een grote (negatieve) invloed hebben op je kwaliteit van leven. Vaak is het zelfs zo dat bij ernstige RLS de persoon het gevoel heeft dat hij niet kan leven zoals ieder ander persoon. Dit wordt nog versterkt als je een zittend beroep hebt, want zoals reeds gezegd treden de symptomen vooral op bij lichamelijke inactiviteit. 

We willen deze blog dan ook besluiten met een aantal praktische tips om om te gaan met RLS in je werksituatie:  

• Aanvaard je diagnose: energie steken in het vechten ertegen, zorgt ervoor dat je deze energie niet kan investeren in het omgaan met deze aandoening. Nog beter is om open te communiceren met je naaste collega’s over je aandoening: hiermee creëer je niet alleen begrip, maar geef je jezelf ook de kans om via kleine ingrepen de impact van RLS op je werksituatie te beperken. 
• Zorg ervoor dat je je werkplek afstemt op je RLS. Vraag om bv een hoog laag bureau zodat je staan met zitten kan afwisselen. Telefoneren kan bv ook al wandelend: je concentratie verbetert maar ook de winst op het voorkomen van RLS-symptomen is niet te onderschatten. Wandelend werkoverleg is niet alleen voor jou een meerwaarde, onderzoek toont aan dat de efficiëntie van wandelvergaderingen meestal hoger ligt dan bij een klassieke vergadering. 
• Zorg voor een vast ritme: regelmaat is belangrijk voor iedereen maar misschien net nog ietsje meer voor iemand die geconfronteerd wordt met RLS.  
• Ook al heb je een zittend beroep, dan nog is het mogelijk om beweging in te bouwen: zet je auto wat verderop, neem vooral de trap en niet de lift, strek je benen, ga eens een blokje om… als je beweegt zet je in je hersenen endorfines vrij. Endorfines zorgen niet alleen voor een beter welbevinden maar hebben ook een invloed op de dopaminespiegels en die hebben ook een invloed op de RLS-klachten. 
• Ontspannen is ook belangrijk. Vaak gebeurt het dat mensen met RLS extra gespannen worden als symptomen de kop opsteken. Dit is een perfect logische menselijke reactie, maar ontspannen omgaan met klachten is vaak veel beter om net de klachten te doen verminderen. Ga dan ook op zoek naar manieren om jezelf te ontspannen: misschien gaat dit over ademhalingsoefeningen, misschien over gerichte meditatie, misschien het lezen van een boek … 

Conclusie 

Hoe dan ook, lijden aan RLS is geen lachertje en vergt een aangepaste levensstijl. We kunnen dan ook alleen maar hopen dat we je met deze blog wat meer gesensibiliseerd hebben en indien je zelf RLS-patiënt bent een hart onder de riem gestoken hebben om deze uitdaging het hoofd te bieden.